Η βυζαντινή αυτοκρατορία από το 1025 έως το 1204-μία πολιτική ιστορία

Το 1025 η Βυζαντινή Αυτοκρατορία ήταν η μεγαλύτερη δύναμη στο μεσογειακό και το μεσανατολικό κόσμο και η Κωνσταντινούπολη η πιο λαμπρή πόλη. Όμως το 1204 η Κωνσταντινούπολη έπεσε στα χέρια των ιπποτών της Τέταρτης Σταυροφορίας. Παρόλο που η βυζαντινή κυριαρχία αποκαταστάθηκε στην πρωτεύουσα μισό αιώνα αργότερα, και η ανασυσταθείσα Αυτοκρατορία επέζησε για διακόσια περίπου χρόνια, η οικουμενική πολιτική ηγεμονία του Βυζαντίου είχε πια χαθεί. Με την απώλεια αυτή το κέντρο βάρους της Χριστιανοσύνης μετακινήθηκε τελεσίδικα προς τη Δύση. Συνεπώς η κρίσιμη περίοδος που οδήγησε στη διαμάχη με την Τέταρτη Σταυροφορία ήταν ένας καταλύτης, όχι μόνο για το Βυζάντιο αλλά και για ολόκληρο το μεσαιωνικό κόσμο. Από καιρό απουσίαζε μια λεπτομερής και τεκμηριωμένη παρουσίαση του θέματος σε έναν εύχρηστο τόμο· και αυτό ακριβώς προσέφερε το 1984 η εξαίρετη μελέτη του Michael Angold. Η ιστορία που αφηγείται ο Angold δεν είναι εκείνη μιας συνεχούς παρακμής. Αντίθετα είναι μια μελέτη των αλλαγών στην κρατική διοίκηση και την κοινωνία, με συνακόλουθες σοβαρές αδυναμίες αλλά και μεγάλα οφέλη. Η δομή του κράτους, όλο και πιο χαλαρή, επέτρεπε ωστόσο στους αυτοκράτορες να αντιμετωπίζουν τις εξωτερικές απειλές, που περιπλέχθηκαν με την εμφάνιση των Σταυροφοριών. Οι Βυζαντινοί αντέδρασαν σε αυτές τις απειλές προσπαθώντας να φέρουν τους εχθρούς τους πιο κοντά στη σφαίρα επιρροής της Αυτοκρατορίας. Βραχυπρόθεσμα αυτό πέτυχε: η Κωνσταντινούπολη και η Αυτοκρατορία δεν φαίνονταν ποτέ τόσο πλούσιες ή τόσο ισχυρές όσο στα μέσα του 12ου αιώνα. Μακροπρόθεσμα, όμως, η διείσδυση ξένων στοιχείων στην ίδια τη δομή του κράτους αποδείχθηκε ολέθρια, όπως έγινε εμφανές με τη Σταυροφορία του 1204. Τα γεγονότα των δύο αυτών αιώνων είναι πολύπλοκα ως προς τις αιτίες, τις εξελίξεις και τα αποτελέσματά τους, αλλά ο Angold τα εκθέτει πληρέστατα και συναρπαστικά. Το βιβλίο είναι καταρχάς μια πολιτική ιστορία, όμως οι διασυνδέσεις μεταξύ πολιτικών και κοινωνικών, οικονομικών και πολιτισμικών εξελίξεων υπογραμμίζονται συστηματικά. Η παρούσα έκδοση, προσαρμοσμένη στις ανάγκες του ελληνικού κοινού από τον καθηγητή Παναγιώτη Α. Αγαπητό σε συνεργασία με το συγγραφέα, συμπίπτει με τη δεύτερη αναθεωρημένη αγγλική έκδοση του 1997.

[Απόσπασμα από το κείμενο στο οπισθόφυλλο της έκδοσης]